حتما از خود می‌پرسید عکاسی سیاه‌‌و‌سفید با دوربین‌های پیشرفته و حرفه‌ای با قابلیت ثبت میلیون‌ها رنگ جذاب و فریبنده چه ضرورتی دارد؟ در پاسخ این پرسش باید بگوییم پیشرفت فناوری‌های ساخت دوربین هرگز باعث فراموش‌شدن پرتره‌ی سیاه‌وسفید نشده و ثبت این نوع تصاویر باکیفیت و جذاب هنوزهم جزو یکی از مهارت‌های رقابتی عکاسی است.  

درمجموع در تصاویر سیاه‌و‌سفید، رنگ‌های مختلف حذف می‌شوند که در بسیاری از مواقع وجود آن‌ها تأثیری بر فهم عکس ندارند. نبود این رنگ‌ها در تصویر باعث می‌شود مخاطب مفهوم اصلی و عناصر خاص آن را بهتر درک کند؛ چراکه رنگ‌های جذاب ناخودآگاه توجه شما را به‌خود جلب می‌کنند. رنگ‌های سیاه‌وسفید در تصاویر پرتره می‌توانند بیش از هر تصویر دیگری تأثیرگذار باشند. درادامه، قصد داریم شما را با هفت تکنیک عکاسی پرتره‌ی سیاه‌وسفید آشنا کنیم که می‌توانند در خلق این تصاویر به بهترین شکل ممکن مؤثر باشند.

۱. سیاه‌وسفید فکر کنید

تصویر سیاه‌و‌سفید برای بسیاری از عکاسان فقط انتخابی خلاقانه در هنگام گرفتن و ویرایش عکس نیست؛ بلکه آن‌ها این‌ شیوه‌ی عکاسی را نوعی طرزتفکر تلقی می‌کنند. اگر سوژه‌ای مناسب برای عکاسی سیاه‌و‌سفید انتخاب کرده‌اید، قبل از فشردن دکمه‌ی شاتر، باید مطمئن شوید تمام عناصر لازم برای ثبت تصویر پرتره‌ی سیاه‌و‌سفید در آن وجود داشته باشد. برخی از این عناصر عبارت‌اند از: کنتراست سایه‌های مختلف رنگ‌ها و کنتراست نور و حالت مناسب چهره‌ی افراد. شایان ذکر است ایجاد این عناصر هنگام ویرایش تصویر، بسیار دشوار و حتی ناممکن است.

اگر نمی‌توانید در ذهنتان تصور کنید تصاویر سیاه‌و‌سفید چگونه خواهند شد، تنظیمات دوربین را روی حالت مونوکروم قرار دهید. البته استفاده از این حالت برای گرفتن تصویر اصلی توصیه نمی‌شود. زمانی‌که تصاویری خام با فرمت RAW می‌گیرید، تصویر رنگی ثبت می‌شود و برای تبدیل آن به تصویر سیاه‌‌و‌سفید، تصویر را در نرم‌افزار لایت‌روم (Lightroom) یا ادوب کمرا راو (Adobe Camera RAW) باید وارد کنید. با این کار هم می‌توانید ببینید تصویر سیاه‌و‌سفید چگونه می‌شود و هم تمام رنگ‌های تصویر حفظ خواهد شد.

۲. به چشم‌ها بیش از تصاویر پرتره‌ی رنگی اهمیت دهید

در اغلب تصاویر پرتره، چشم‌ها اهمیت زیادی دارند. درواقع، چشم‌ها نقطه‌ی کانونی این تصاویر هستند و سایر عناصر تصویر پیرامون آن‌ها شکل می‌گیرند. اهمیت این بخش از صورت در تصاویر پرتره‌ی سیاه‌و‌سفید بیش از تصاویر معمولی مشخص می‌شود؛ زیرا حذف رنگ‌ها در تصاویر سیاه‌و‌سفید، ایجاد طرح‌های گرافیکی و اَشکال مختلف را موجب می‌شود.

چشم‌ها یکی از اجزای تصویر است که هرکسی می‌تواند آن‌ها را تشخیص دهد و نظر همه را به‌خود جلب می‌کند؛ بنابراین، مطمئن شوید چشم‌های فرد مدنظر جذابیت و گیرایی خاصی دارد. نکته‌ی پایانی در این بخش آن است که فوکوس‌کردن روی چشم‌ها را نباید فراموش کنید.

۳. به حالت‌های چهره اهمیت دهید

در تصاویر پرتره، حالت‌ها و ویژگی‌های چهره نیز مانند چشم‌ها اهمیت زیادی دارند و با بهره‌گیری از آن‌ها می‌توانید پیامتان را در تصویر به مخاطب انتقال دهید. حتی کوچک‌ترین تغییر در حالت صورت فرد نیز می‌تواند نشانگر مفهومی جدید باشد. حالت‌هایی مثل بالابردن ابرو و خطوط ریز و کوچک زیر چشم و کشیدن گوشه‌ی دهان، همگی می‌توانند بسیار تأثیرگذار باشند.

با این روش ساده، حالت‌های مختلفی در چهره‌ی سوژه‌ی خود می‌توانید ایجاد کنید. ابتدا فهرستی از کلمه‌ها و عبارت‌های مختلفی را آماده کنید که بیانگر حالت‌های مختلفی هستند. سپس، از مدل مدنظرتان بخواهید دربرابر این کلمه‌ها و عبارت‌ها واکنش نشان دهد. این کلمه‌‌ها و عبارت‌ها می‌توانند توصیف‌کننده‌ی احساس‌هایی مانند عشق، غم، افسردگی، لذت و عصبانیت باشند.

برای ایجاد جمله‌های توصیفی متنوع‌‌تر می‌‌توان از کلمه‌های انتزاعی یا کلمه‌های جالب و خنده‌داری استفاده کرد که موجب ایجاد حالت‌های مختلف در چهره شوند. برای نمونه، مشت فردی قیکل‌قوی یا یکی از شخصیت‌های خیالی همچون هالک یا نام برنامه‌ای شاد در تلویزیون، غذایی خوشمزه، کلمه‌ها و عبارت‌های سیاسی که گاهی اوقات هنگام عصبانیت و ناراحتی فرد، حالت روحی و درنتیجه، حالت چهره را می‌توانند تغییر دهند و او را شاد کنند.

۴. به نور عکس توجه کنید

درباره‌ی نوردهی تصاویر سیاه‌و‌سفید، هیچ قانون مشخصی وجود ندارد. اگر به تصاویری علاقه‌مندید که تغییر سایه‌‌‌رنگ‌ها در آن‌ها کاملا واضح و مشخص باشد، از منبع نور قدرتمندی استفاده کنید؛ اما اگر می‌خواهید تصویری با سایه‌رنگ‌های یکنواخت با تُن رنگ ملایم ثبت کنید، از نور ملایم‌تری بهره ببرید. بنابراین، انتخاب شدت نور هنگام عکاسی سیاه‌و‌سفید کاملا به سلیقه‌ی عکاس بستگی دارد.

۵. از کنتراست همراه‌با نور استفاده کنید

نور بهترین ابزار برای خلق تصاویری با کنتراست درخورتوجه است؛ البته نه به‌صورت نرم‌افزاری و با استفاده از اپلیکیشن فتوشاپ. شایان ذکر است اِعمال برخی تنظیمات ساده و کوچک استاندارد که عکاسان سراسر جهان از آن‌ها بهره می‌گیرند، مانعی ندارد و به تصویر آسیب نمی‌زند. بااین‌حال، قطعا نباید کنتراست را روی ۱۰۰ تنظیم کنید؛ بلکه میزان آن باید بین ۱۵- و ۱۵+ باشد.

توصیه می‌کنیم در قسمت تنظیمات Adjustment نرم‌افزارهای ویرایش عکس، از دو ابزار Dodging and Burning استفاده کنید. استفاده از این ابزار از زمان ظهور عکس‌ها در تاریکخانه‌ها آغاز شده و تاکنون ادامه دارد. از این دو ابزار برای تاریک (Burning) و روشن (Dodging) کردن تنها بخشی از عکس استفاده می‌شود. توجه به این موضوع اهمیت زیادی دارد و باعث ایجاد تصویری ملایم در مرحله‌ی ویرایش عکس می‌شود.

۶. تصاویر بی‌کیفیت را به تصویر سیاه‌وسفید تبدیل نکنید

چنانچه معیارهای مشخص‌شده‌ی عکس رنگی ‌ثبت‌شده در سطح مقبولی نباشد، نمی‌توان آن را به تصویر سیاه‌و‌سفید باکیفیت تبدیل کرد. تصویر بد با صرف‌نظر از طرح رنگ یا دیگر شرایطش، صلاحیت تبدیل به تصویر سیاه‌و‌سفید را ندارند.

۷. سوژه‌ی عکاسی مناسبی انتخاب کنید

برخی افراد چهره‌ی کاملا مناسبی برای گرفتن تصویر پرتره‌ی سیاه‌‌وسفید دارند. رنگ‌های روشن و گیرا باعث می‌شود تصویر درخشان و جذاب شود؛ اما حذف رنگ‌ها در برخی از مواقع، درک مخاطب از سوژه یا منظره را کاملا تغییر می‌دهد. گاهی اوقات وقتی قصد دارید مخاطب روی بخش خاصی از عکس تمرکز کند، رنگ به‌عنوان عنصری گرافیکی حواس او را پرت می‌کند. بنابراین، اگر چنین هدفی دارید، باید رنگ‌های تصویر را حذف کنید.

برای درک بهتر این موضوع، تصویر رنگی (تصویر زیر) سوژه‌ی عکاسی این مقاله را مشاهده کنید. آیا درک شما از هر دو تصویر یکسان است؟ در هر تصویر، در اولین نگاه چه چیزی توجه‌تان را به‌خود جلب می‌کند؟ آیا احساس و طرزتفکر شما درباره‌ی تصویر رنگی درمقایسه‌با تصاویر سیاه‌و‌سفید یکسان است؟

سخن آخر

همان‌گونه که رنگ‌های گیرا و درخشان باعث ایجاد تصاویری جذاب می‌شود، نبود آن‌ها نیز ممکن است باعث جلب‌توجه مخاطب شود.

تکنیک‌های ذکرشده فقط برای راهنمایی عکاسان مبتدی در زمینه‌ی عکاسی سیاه‌و‌سفید هستند و نمی‌توان آن‌ها را قانون تلقی کرد. درصورتی‌که مطمئن‌اید از راه‌های دیگر به نتیجه می‌رسید، حتما آن‌ها را نیز امتحان کنید.